1984 (на белорусском языке) - Страница 14

Ўiнстан вагаўся, цi не ўзнагародзiць таварыша Огiлвi Ордэнам за Асаблiвыя Заслугi. Урэшце вырашыў, што не трэба, бо гэта пацягнула б за сабой зашмат непатрэбных выпраўленняў.

Ён яшчэ раз зiрнуў на свайго супернiка з нiшы насупраць. Нешта падтрымлiвала яго ўпэўненасць, што Тылатсан займаецца тым самым, што i ён. Невядома, чый варыянт будзе ўрэшце прыняты, але недзе ў глыбiнi душы ён адчуваў, што пераможа. Яшчэ гадзiну таму таварыш Огiлвi быў у цемры невядомасцi, а цяпер ён ужо рэальны факт. Яму падумалася, як лёгка можна ажывiць нежывога. Таварыш Огiлвi, якi нiколi не iснаваў у сучаснасцi, iснаваў цяпер у мiнуўшчыне, i як толькi забудзецца сам факт фальшавання, ён стане гэткiм жа сапраўдным, як Карл Вялiкi або Юлiй Цэзар.

У сталоўцы, што знаходзiлася глыбока пад зямлёй, чарга рухалася вельмi павольна. Зала была напханая да берагоў i аглушальна шумная. З акенца раздачы валiла пара ад густой полiўкi з кiсламеталiчным пахам, якi, аднак, не мог заглушыць смуроду джыну "Перамога" - у канцы залы быў маленькi бар, простая адтулiна ў сцяне, дзе можна было за дзесяць цэнтаў купiць вялiкую шклянку джыну.

- Вось каго я шукаў! - пачуўся голас з-за спiны Ўiнстана.

Ён азiрнуўся. Гэта быў яго сябар Сайм, якi працаваў у аддзеле даследаванняў. Можа, слова "сябар" не надта тут пасавала. Цяпер сяброў не было, былi таварышы; але былi таварышы, з якiмi было прыямней, чым з iншымi. Сайм быў мовазнаўцам, спецыялiстам у навамоўi. Ён належаў да вялiкай групы спецыялiстаў, якiм цяпер было даручана скласцi Адзiнаццатае выданне Слоўнiка навамоўя. Сайм быў дробны, нiжэйшы за Ўiнстана, чалавечак, цёмнавалосы, з вялiкiмi вылупленымi вачыма, што пазiралi адначасна сумна i насмешлiва i, здавалася, даследавалi пад час гутаркi твар размоўцы.

- Я хацеў спытацца, цi няма ў цябе часам лёзаў для галення, - сказаў ён.

- Нiводнага! - з вiнаватай паспешлiвасцю адказаў Ўiнстан. - Я шукаў паўсюль. Болей нiдзе няма.

Увесь час нехта пытаўся пра лёзы. Праўду кажучы, у Ўiнстана заставалiся яшчэ два нечапаныя. Ужо некалькi месяцаў лёзаў нiдзе не было. Цяпер увесь час бракавала якога-небудзь тавару першай неабходнасцi, якога не было ў партыйных крамах. Часам гузiкаў, часам цыравальных нiтак або матузкоў да чаравiкаў. Цяпер жа не было лёзаў. Калi i можна было iх здабыць, дык толькi наведваючы час ад часу "чорны рынак".

- Я ўжо шэсць тыдняў галюся старымi, - зманiў Ўiнстан.

Чарга зноў пасунулася наперад. Спынiўшыся, Ўiнстан зноў павярнуўся да Сайма. Кожны з iх узяў тлусты металiчны паднос з высока нагрувашчанага стоса, што стаяў на канцы стала раздачы.

- Ты хадзiў глядзець учора, як вешалi палонных? - спытаўся Сайм.

- У мяне было шмат працы, - адказаў безуважна Ўiнстан. - Пагляджу пасля ў кiно.

- Хiба ж кiно параўнаеш з сапраўднасцю, - сказаў Сайм i дапытлiва паглядзеў на Ўiнстана.

Яго насмешлiвы позiрк прабег па Ўiнстанавым твары. Здавалася, яго вочы казалi: "Я цябе ведаю! Я бачу цябе наскрозь! Я вельмi добра ведаю, чаму ты не пайшоў глядзець". Сайм быў зацяты артадокс, але з пэўнай дамешкай iнтэлектуальнасцi. Ён мог з нейкай асалодай, з нейкiм агiдным задавальненнем гаварыць пра верталётныя напады на варожыя вёскi, пра судовыя працэсы i прызнаннi думзлачынцаў i пра катаваннi ў сутарэннях Мiнiстэрства Любовi. Каб з iм пагаварыць, трэба было ўхiлiцца ад гэтых тэм i, калi магчыма, перавесцi гаворку на тэхнiчныя асаблiвасцi навамоўя, тэму, на якую ён мог гаварыць цiкава, з захапленнем i веданнем справы. Ўiнстан адвярнуўся ўбок, каб унiкнуць пранiзлiвага позiрку вялiкiх цёмных вачэй.

- Павешанне было вельмi цiкавае, - сказаў Сайм, прыгадваючы. - Я думаю, вельмi псуе ўсю справу тое, што iм звязваюць ногi. Я люблю глядзець, як яны дрыгаюць нагамi. I вельмi важна, каб пад канец вiдовiшча з рота вылазiў язык, блакiтны, светла-светла-блакiтны. Якраз гэтая дэталь мне падабаецца.

- Наступны, калi ласка! - рыкнуў прол у белым фартуху з апалонiкам.

Ўiнстан i Сайм пасунулi свае падносы пад акенца. Кожнаму адным рэзкiм рухам быў накладзены стандартны комплексны абед: мiса, поўная ружова-шэрай полiўкi, што была адначасова i першай i другой стравай, луста хлеба, кубiк сыру, кубачак кавы "Перамога" без малака i гузiк сахарыну.

- Там пад тэлеглядам ёсць пусты столiк, - сказаў Сайм. - Давай захопiм па дарозе джыну.

Джын выдаваўся ў фарфоравых кубачках без вушка. Яны прабiлiся скрозь натоўп i разгрузiлi свае падносы на металiчны стол, на якiм нехта перад тым разлiў сваю полiўку - брудную кашу, падобную да ванiтаў. Ўiнстан падняў свой кубачак з джынам, на хвiлiнку затрымаўся, каб набрацца адвагi, i хутка праглынуў пiтво, што смакам нагадвала алей. Перамогшы слёзы, што выступiлi ў вачах, ён раптам адчуў, што хоча есцi. Ён пачаў на поўную лыжку сёрбаць полiўку, на слiзкай паверхнi якое плаваў нейкi сiтаваты ружовы кубiк, напэўна, кавалак штучнага мяса. Абодва маўчалi, пакуль не з'елi ўсё, што было ў мiсах. За столiкам злева ад Ўiнстана, трошкi ззаду, нехта гучна i няспынна гаварыў гэтая непрыемная балбатня, падобная да кракання качкi, прабiвалася скрозь гаману залы.

- Як пасоўваецца справа са Слоўнiкам? - спытаўся Ўiнстан гучным голасам, каб перакрычаць шум.

- Пакуль што павольна, - адказаў Сайм. - Я цяпер сяджу над прыметнiкамi. Вельмi цiкава.

Пры адной згадцы пра навамоўе ён нiбы аджыў. Ён адсунуў мiсу ўбок, схапiў адной сваёй далiкатнай рукою лусту хлеба, другой - кавалак сыру. Каб не крычаць, ён схiлiўся над сталом.

- Адзiнаццатае выданне - гэта апошняя, канчатковая рэдакцыя Слоўнiка, растлумачыў ён. - Мы наводзiм апошнi глянец, мы надаём навамоўю такую форму, якую яно будзе мець, калi iнакш нiхто ўжо не будзе гаварыць. Калi мы скончым, людзi накшталт цябе будуць вымушаныя вывучаць усю мову спачатку. Ты, напэўна, думаеш, што мы займаемся толькi тым, што вынаходзiм новыя словы? Якраз наадварот! Штодня мы выкiдаем старыя словы, у вялiкай колькасцi. Сотнямi. Мы спрашчаем мову да яе голага касцяка. У Адзiнаццатым выданнi не будзе болей слоў, патрэба ў якiх адпадзе да 2050 года.