1984 (на белорусском языке) - Страница 25

Ён пастаяў нейкi момант на верхняй прыступцы. На тым баку завулка быў невялiчкi брудны шынок, вокны якога выглядалi заледзянелымi, напраўду ж былi пакрытыя тоўстым слоем пылу. Нейкi надта стары чалавек, пахiлы ад часу, але яшчэ бадзёры, з белымi вусамi, што тырчалi наперад, як у рака, штуршком расчынiў дзверы i ўвайшоў. Пакуль Ўiнстан стаяў i глядзеў, яму ў галаву прыйшла думка, што гэты стары, якому было сама меней восемдзесят гадоў, быў пад час Рэвалюцыi ў самым сталым веку. Ён i нешматлiкiя iншыя людзi яго пакалення былi апошнiм злучвом са светам капiталiзму, што знiк назаўсёды. У Партыi ўжо амаль не засталося людзей, светапогляд якiх склаўся да Рэвалюцыi. Старэйшыя пакаленнi былi знiшчаныя пад час вялiкiх чыстак 50-х i 60-х гадоў, а тыя нешматлiкiя, што ацалелi, даўно стэрарызаваныя да поўнай духоўнай пакоры. Калi яшчэ заставаўся хоць адзiн жывы чалавек, якi б мог паведамiць што-небудзь праўдападобнае пра жыццё ў першай палове стагоддзя, дык гэта мог быць толькi прол. Раптам Ўiнстан зноў згадаў урывак, што ён перапiсаў з падручнiка гiсторыi ў свой дзённiк, i яго ахапiла вар'яцкае жаданне. Ён зойдзе ў шынок, пазнаёмiцца са старым i распытае яго. Ён скажа яму: "Раскажыце мне пра сваё жыццё, пра сваё дзяцiнства. Як тады ўсё выглядала? Цi было ўсё лепш, чым цяпер, - цi, можа, горш?"

Хутка, толькi каб не паспець спалохацца, ён спусцiўся па прыступках i перайшоў вузкi завулак. Натуральна, гэта было чыстае вар'яцтва. Як заўсёды, не было нiякай канкрэтнай забароны гаварыць з проламi або наведваць iх шынкi, але гэтыя дзеяннi былi болей чым нязвыклыя, каб застацца незаўважанымi. Калi б з'явiўся патруль, ён мог бы прыкiнуцца, што яму зрабiлася блага, але было непраўдападобна, што яму паверылi б. Ён расчынiў дзверы, i жахлiвы сырны пах кiслага пiва ўдарыў яму ў нос. Калi ён зайшоў, шум галасоў напалову прыцiшыўся. Ён адчуваў, як за спiнай усе ўтаропiлiся ў яго сiнi камбiнезон. Партыя гульнi ў "дроцiкi", што адбывалася на другiм канцы залы, спынiлася на нейкiя паўхвiлiны. Стары чалавек, за якiм ён зайшоў, стаяў каля стойкi i за нешта сварыўся з бармэнам, каржакаватым дзецюком з вялiзнымi рукамi. Iншыя стаялi з куфлямi ў руках i назiралi за сцэнай.

- Я вас прыстойна папрасiў, што, не? - казаў стары, ваяўнiча распростваючы плечы. - А вы кажаце, што ў вашым няшчасным будане няма куфля ў адну пiнту?

- А што за трасца гэтая пiнта? - пытаўся бармэн i нахiляўся цераз стойку, абапiраючыся на яе кончыкамi пальцаў.

- Паглядзiце на яго! Лiчыць сябе бармэнам, а сам не ведае, што такое пiнта! Пiнта - гэта палова кварты, а чатыры кварты - гэта галон. Можа, яшчэ навучыць цябе чытаць?

- Нiколi ў жыццi не чуў, - рэзка адказаў бармэн. - Лiтр i паўлiтра - усё, чым мы мераем. Вунь куфлi на палiцы.

- А я хачу пiнту, - упарта паўтараў стары. - Гэтак жа вы можаце мне налiць i адну пiнту. Калi я быў малады, мы гэтых дурных лiтраў не ведалi.

- Калi вы былi малады, мы ўсе яшчэ жылi на дрэвах, -сказаў бармэн, скоса паглядзеўшы на клiентаў.

Пачуўся выбух смеху, i збянтэжанасць, выклiканая Ўiнстанавым прыходам, здавалася, рассеялася. Парослы белай шчэццю твар старога злёгку пачырванеў. Мармычучы нешта сабе пад нос, ён павярнуўся ад стойкi i наткнуўся на Ўiнстана. Той асцярожна ўзяў яго пад руку.

- Цi магу я вас запрасiць выпiць са мной? - спытаўся ён.

- Вы джэнтльмен, - адказаў стары i зноў расправiў плечы. Здавалася, ён не заўважыў Ўiнстанавага сiняга камбiнезона. - Адну пiнту! - крыкнуў ён ваяўнiча бармэну. - Адну пiнту светлага.

Бармэн налiў два паўлiтры цёмна-бурага пiва ў тоўстыя куфлi, якiя ён папаласкаў у цэбры пад стойкай. Пiва было адзiным напоем, якi можна было атрымаць у пролаўскiх шынках. Пролам не дазвалялася пiць джын, хоць на практыцы яны даволi лёгка маглi яго здабыць. Кiданне дроцiкаў зноў было ў разгары, а група людзей каля стойкi пачала абмяркоўваць вынiкi розыгрышу Латарэi. Пра Ўiнстана на нейкi час забылiся. Пад акном стаяў маленькi столiк, дзе ён i стары маглi спакойна пагаварыць, не баючыся, што iх падслухаюць. Гэта было надзвычай небяспечна, але, ва ўсялякiм разе, у зале не было тэлегляда. У гэтым Ўiнстан упэўнiўся адразу, як толькi ўвайшоў.

- Ён мог спакойна налiць мне адну пiнту, - бурчаў стары, займаючы месца за столiкам. - Гэтага мне будзе замала. А цэлы лiтр - замнога. Будзе цiснуць мне на мачавы пузыр. Не кажучы ўжо пра цану.

- З таго часу, як вы былi малады, шмат чаго, напэўна, змянiлася, - сказаў Ўiнстан, нiбы прымерваючыся.

Позiрк пабляклых блакiтных вачэй старога перайшоў ад круга для кiдання дроцiкаў да стойкi, ад стойкi да дзвярэй з надпiсам "М", быццам гаворка iшла пра змены, што адбылiся ў шынку.

- Пiва было лепшае, - урэшце сказаў ён. - I таннейшае! Калi я быў малады, пiва каштавала - мы называлi яго "светлае" - чатыры пенсы за пiнту. Гэта было недзе перад вайной.

- Перад якой вайной? - спытаўся Ўiнстан.

- Вайна ёсць вайна, - неяк незразумела адказаў стары.

Ён падняў куфаль, яго плечы зноў выпрасталiся.

- Ваша здароўе!

Востры кадык на схуднелай шыi старога незвычайна рэзка таргануўся, i пiва знiкла. Ўiнстан схадзiў да стойкi i вярнуўся з яшчэ двума паўлiтрамi. Здаецца, стары забыўся пра свае перасцярогi што да цэлага лiтра.

- Вы значна старэйшы за мяне, - сказаў Ўiнстан. - Калi я нарадзiўся, вы былi ўжо дарослым чалавекам. Вы яшчэ памятаеце старыя, дарэвалюцыйныя часы. Людзi майго веку, па сутнасцi, нiчога пра тыя часы не ведаюць. Мы можам толькi прачытаць пра iх у кнiгах, але там можа быць няпраўда. Я б хацеў пачуць, што вы пра гэта думаеце. Падручнiкi гiсторыi сцвярджаюць, што жыццё да Рэвалюцыi было зусiм iншае, чым цяпер. Тады панаваў жахлiвы прыгнёт, несправядлiвасць, беднасць - горш, чым мы сабе можам уявiць. Тут, у Лондане, большасць людзей ад нараджэння да смерцi нiколi не елi ўдосыць. Палова з iх не мела нават чаравiкаў на нагах. Яны працавалi дванаццаць гадзiн на дзень, кiдалi школу ў дзевяць гадоў, спалi па дзесяцёра ў адным пакоi. I ў той самы час былi таксама некаторыя, iх было зусiм мала - усяго пару тысяч, iх называлi капiталiстамi што былi багатыя i магутныя. Яны мелi ўсё, што толькi можна было мець. Яны жылi ў вялiкiх шыкоўных дамах, мелi па трыццаць слуг, ездзiлi на аўтамабiлях i на чацвёрках коней, пiлi шампанскае, насiлi цылiндры...